به طور كلی عزاداری امام حسین (علیه السلام) با سایر امامان تفاوت دارد و این به دلیل گستره ی كمی و كیفی واقعه ی عاشوراست. وضعیت خاص جهان اسلام و مسلمانان، حالات حاكمان مسلمان و ظلم های آنان، تحقیر امت اسلامی، تشدید ظلم علیه شیعیان، فراموشی آموزه هایی چون امر به معروف و نهی از منكر، شیوع بدعتها و ... از یک سو و موقعیت ویژه ی ابا عبدالله الحسین (ع) از جهت مظلومیت و تنهایی و نوع جنگ و برخورد فیزیكی با آن حضرت و اهل و عیال ایشان، درسهای تربیتی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و دینی آن از سوی دیگر همه و همه شكل خاصی به این حادثه داده كه باعث شده كه پیامبر اكرم (ص) و حضرت زهرا و تمام ائمه ی اطهار، بر احیای عزاداری آن حضرت تأكید فراوان داشته باشند.
 
 این تأكید به عزادارى بر حضرت سیدالشهدا(ع) به خاطر فلسفه هاى سازنده و تربیتى متعدد آن است، از جمله:
 1- زنده داشتن یاد و تاریخ پرشكوه نهضت حسینى
 2- الهام بخش روح انقلابى و ستم ستیزى
 3- پیوند عمیق عاطفى بین امت و الگوهاى راستین
 4- اقامه مجالس دینى در سطح وسیع و آشنا شدن توده ها با معارف دینى
 5- پالایش روح و تزكیه نفس
6- اعلام وفادارى نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم و...

شاید از وجوهی که برای برگزاری روز اربعین برای سیدالشهدا (ع) از سال 61 هجرت و از آن زمان تا حال که شیعه بر این امر همیشه قیام و اقدام کرده و آن را زنده نگه داشته است، آن است که برای سیدالشهدا (ع) زمین و آسمان تا چهل روز گریه کرده است؛ چنان که جناب زراره بن اعین (ره) که از اکابر اصحاب اهل بیت و فقهای شیعه امامیه است، از حضرت امام صادق (ع) روایتی نقل کرده به این عبارت که: "قال ابوعبدالله(ع): یا زراره! إن السماء بکت علی الحسین (ع) أربعین صباحا بالدم، و إن الأرض بکت علیه أربعین صباحا بالسواد، و إن الشمس بکث اربعین صباحا بالکسوف والحمره، و إن الملائکه بکت علیه أربعین صباحا و... الحدیث."("کامل الزیاره"، ص 81 و "مستدرک الوسائل"، ج 2، ص 215)
 
از این حدیث شریف که در یکی از کتب معتبر حدیث شیعه کامل الزیاره نقل شده استفاده می شود که بکاء آسمان و زمین و ملائکه و آفتاب بر سیدالشهدا تا چهل روز طول کشیده است. شاید انتقال همین معنا از سوی اهل بیت این سنت را در میان مردم ایجاد کرده است.
 
رسیدن کاروان اسیران در سفر بازگشت به صحرای کربلا در چهلم شهادت آن حضرت، و عزاداری معروفی که شد، به همراه زیارت اربعین در این مسئله دخالت داشته است.
 
عزاداری برای سید الشهدا به طور خاص از سوی اهل بیت (ع) تأکید شده است و اساساً نباید آن را با سایر عزاداری ها مقایسه کرد. این اهمیت به ماهیت پیامی باز می گردد که این قیام داشته است.